’इंडियाज डॉटर’ ह्या निर्भयावरच्या डॉक्युमेंटरीबद्दल

निर्भयावरची डॉक्युमेंटरी सणसणीत थोबाडीत मारते. ही थोबाडीत खासकरुन मॅडिसन स्क्वेअरवर आणि सिडनीच्या ऑल फोन्स एरिनावर जमलेल्या गर्दीच्या उन्मादी मानसिकतेला घायाळ करणारी आहे. हे आपलेच बांधव जे बायकामुलींबद्दल मध्ययुगीन मानसिकता बाळगतात, ज्यांचे पालनपोषण सामाजिक, आर्थिक, सांस्कृतिक वंचितावस्थेत झालेले आहे, जे महासत्ताक भारतीयांना अनऑर्गनाइज्ड सर्व्हिस सेक्टरमध्ये नोकर म्हणून हवे आहेत पण सहनागरिक म्हणून नको आहेत, जे त्यादिवशी बसमध्ये एकविसाव्या शतकातल्या ऍस्पिरेशनल भारतातल्या एका उमलत्या आणि उड्डाणोत्सुक तरुणीवर अमानवी अत्याचार करत होते.

निर्भयाच्या गोष्टीद्वारे सगळ्याच समाजाने निर्माण केलेले शहाजोग मिथक डॉक्युमेंटरी मोडते. असे मिथक की ज्यामध्ये बलात्कारी लोक हे मुळापासूनच दुष्ट आणि पाशवी आहेत. आयते आणि सुटसुटीत खलनायक आहेत. बलात्कारयांच्या पाशवीपणाची आजुबाजूच्या परिस्थितीत असणारी लालतांबडी लसलशित मुळे डॉक्युमेंटरी दाखवते. अशी मुळे जी ओढायला गेल्यानंतर आपल्या सगळयांनाच हादरे बसतील. सगळीकडेच कमी अधिक प्रमाणात झिरपुन असलेल्या पुरुषसत्ताक आणि स्त्रियांबाबत मागास दृष्टिकोण बाळगणाऱ्या प्रतिगामी मानसिकतेच्या व्याप्तीचे दर्शन डॉक्युमेंटरीतुन होते. मिडियाने ठराविक प्रतिमेत कोंडलेल्या खलनायकाला डॉक्युमेंटरी मोकळा करते आणि खलत्वाच्या सर्वव्यापी सावल्यांची चुणूक दाखवते.
महासत्तेच्या महास्वप्नांमध्ये महामश्गुल असलेल्या महामानवांना डॉक्युमेंटरी बघुन होणाऱ्या निराळ्याच महावेदना सुद्धा समजावून घेता येऊ शकतात. आपल्या भरारीस उत्सुक गौरवशाली समाजाचा पाणउतारा केला जातोय असे त्यांना वाटतेय. सगळ्याच समस्या जीडीपीच्या वाढीतून आणि त्याच्या होणाऱ्या पाझरातून सुटणाऱ्या नाहीत आणि आपल्यातल्या अनेकानेक उणीवांवर आपल्याला मात करावी लागणार आहे हे त्यांनीही समजावून घेणे आवश्यक आहे. अशावेळेस जर कुणी उणीवा दाखवण्याचे काम करत असेल तर त्याचे मोल ध्यानात घेतले पाहिजे.

ज्यांचे कान आयपॉडने आणि डोळे आयफोनने बंद झालेले आहेत अशा समृध्दिमग्न भारतियांना ही थोबाडीत बसणे आवश्यक आहे. आपल्या वैयक्तिक समृद्धीचे कमळ ज्या चिखलात उगवलेले आहे तो चिखल किती खोलवर आणि किती दूरवर पसरलेला आहे याची जाणीव यामुळे निर्माण होण्याची शक्यता आहे.